ذکر الله اکبر بعد از سلام نماز (منشأ)سه بار «الله اکبر» گفتن بعد از سلام نماز، طبق نظرات علمای شیعه مستحب است. برخی شبهه کرده‌اند که این شیوه نماز خلفا بوده نه ائمه معصومین؛ در این مقاله به بررسی این موضوع می‌پردازیم. ۱ - طرح شبههاین مساله که شیعه در نماز بعد از اتمام آن سرمان را به سمت راست، سپس چپ می‌چرخاند و «الله اکبر» می‌گوید، طبق شیوه نماز خلفا بوده نه ائمه معصومین. ۱.۱ - پاسخ اجمالیدر ابتدا باید گفت که این عمل جزء واجبات نماز نیست بلکه جزء مستحبات سلام نماز است که بهتر است انجام شود اما درباره اصل مطلب توجه شما را به نظر علمای شیعه و سنی در تعقیب سلام جلب می‌کنم. اما این مطلب که عده‌ای ادعا می‌کنند این مدل نماز خلفا بوده ادعای باطلی است زیرا هیچ سندی دال بر این مطلب در کتب شیعه و سنی وجود ندارد و اگر چنین مطلبی از خلفا نقل شده بود اهل‌سنت که تعصب خاصی نسبت به خلفا و سیره آنها حتی اگر موافق سیره رسول خدا نباشد دارند از آن تبعیت کرده و این‌گونه نماز خود را تمام می‌کردند. ۲ - روایات ائمه معصومین«قال امیرالمومنین: ... فاذا سلمت رفعت یدیک وکبرت ثلاثا...؛ امیرالمومنین (علیه‌السّلام) فرمودند: ... پس زمانی که سلام (نماز را) دادی دو دستت را بالا ببر و سه مرتبه تکبیر بگو.» (۸۴۲۰) ۲ -... عن المفضل بن عمر قال قلت لابی عبدالله (علیه‌السّلام) لای علة یکبر المصلی بعد التسلیم ثلاثا یرفع بها یدیه؟ فقال لان النبی (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) لما فتح مکة صلی باصحابه الظهر عند الحجر الاسود فلما سلم رفع یدیه وکبر ثلاثا وقال " لا اله الا الله وحده وحده انجز وعده ونصر عبده واعز جنده وغلب الاحزاب وحده فله الملک وله الحمد یحیی ویمیت (۱) وهو علی کل شئ قدیر " ثم اقبل علی اصحابه فقال لا تدعوا هذا التکبیر وهذا القول فی دبر کل صلاة مکتوبة فان من فعل ذلک بعد التسلیم وقال هذا القول کان قد ادی ما یجب علیه من شکر الله تعالی علی تقویة الاسلام وجنده از مفضل بن عمر نقل شده است که به امام صادق عرض کردم به چه علتی باید نمازگزار بعد از سلام دادن سه مرتبه در حالی که دو دستش را بالا می‌برد تکبیر بگوید؟ پس حضرت فرمودند: به خاطر اینکه نبی اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) زمانی که مکه را فتح کردند نماز ظهر را با اصحابشان کنار حجر الاسود اقامه کردند پس زمانی که سلام دادند سه مرتبه دو دست خود را بالا آوردند و تکبیر گفتند و فرمودند: "لا اله الا الله وحده وحده انجز وعده ونصر عبده واعز جنده وغلب الاحزاب وحده فله الملک وله الحمد یحیی ویمیت وهو علی کل شئ قدیر" سپس رو به اصحابشان کردند و فرموند: این تکبیر را و این دعا را بعد از هر نماز واجب ترک نکنید پس اگر کسی این کار را بعد از سلام نماز انجام دهد آن شکری را که بر عهده اوست نسبت به خدای متعال به خاطر تقویت اسلام و لشگر اسلام به جا آورده است. ۳ - نظر علمای شیعهعلمای شیعه با استناد به روایات ائمه (علیهم‌السّلام) سه بار تکبیر گفتن بعد از نماز و هر بار دست را تا بالای گوش بردن و روی پا قرار دادن را جزء مستحبات تسلیم (سلام دادن) ذکر کرده‌اند به نمونه‌هایی توجه فرمایید: ابن‌زهره حلبی می‌گوید: وان یعقب فیکبر بعد التسلیم ثلاث مرات، یرفع بها یدیه. و این تعقیبات بگوید پس بعد از سلام سه مرتبه الله اکبر بگوید و دست خود را بالا ببرد. ابن‌ادریس می‌گوید: ویستحب بعد التسلیم والخروج من الصلاة ان یکبر وهو جالس ثلاث تکبیرات، یرفع بکل واحدة یدیه الی شحمتی اذنیه، ثم یرسلهما الی فخذیه فی ترسل واحد. و بعد از سلام دادن و خارج شدن از نماز مستحب است در حالیکه نشسته است سه مرتبه تکبیر بگوید و در هر مرتبه دو دستش را تا کنار گوشش بالا بیاورد سپس یکباره پایین آورده و روی دو ران خود بگذارد. علامه حلی می‌گوید: ثم ما نقل عن اهل البیت (علیهم‌السّلام) بعد التکبیر عقیب التسلیم ثلاث مرات، یرفع فیها یدیه الی شحمتی اذنیه، ویضعهما علی فخذیه. سپس (در مستحبات بعد از نماز) آنچه از اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) نقل شده است سه مرتبه تکبیر گفتن بعد از سلام نماز است و در هر مرتبه دو دستش را تا کنار گوشش بالا آورده سپس روی دو ران خود بگذارد. صاحب جواهر می‌فرماید: (ثم) یستحب التعقیب ایضا (بما روی من) الاذکار (والادعیة) فی خصوص التعقیب، وهی کثیرة جدا، منها التکبیرات الثلاث رافعا یدیه بکل واحدة منها علی هیئة الرفع فی غیرها من تکبیرات الصلاة تعقیب نماز به آنچه از اذکار و ادعیه در خصوص تعقیب نقل شده است مستحب است و این اعمال واقعا زیاد است و از جمله آنها سه بار الله اکبر گفتن است که در هر بار دو دست خود را به همان صورت که در بقیه تکبیرهای نماز بالا می‌برد بالا می‌آورد. ۴ - نظر اهلسنتسر چرخاندن و الله اکبر گفتن در نماز اهل‌سنت وجود ندارد بلکه آنها سر را به راست چرخانده و السلام علیکم و رحمة الله گفته سپس به چپ می‌چرخانند و السلام علیکم و رحمة‌الله می‌گویند: و منها الالتفات بالتسلیمة الاولی جهة الیمین حتی یری خده الایمن والالتفات بالتسلیمة الثانیة جهة الیسار حتی یری خده الایسر و هذا الحکم متفق علیه الا عند المالکیة. الفقه علی المذاهب الاربعة، ج۱، ص۲۶۵، کتاب الصلاة، باب الاشارة بالاصبع السبابة فی التشهد و کیفیة السلام. و از مستحبات نماز است گرداندن سر در سلام دادن اول به سمت راست تا جایی که شانه راست دیده شود و به چپ برگرداندن سر در سلام دوم تا جایی که شانه چپ دیده شود و این حکم مورد اتفاق همه مذاهب جز مذهب مالکی‌ها می‌باشد. ابن‌قدامه از فقهای حنبلی می‌گوید: (مسالة) (ثم یسلم عن یمینه السلام علیکم ورحمة الله وعن یساره کذلک) التسلیم واجب فی الصلاة لا یقوم غیره مقامه... مساله: (سپس با روکردن به سمت راست سلام می‌دهد و می‌گوید السلام علیکم ورحمة الله و از سمت چپ نیز به همین صورت) سلام دادن در نماز واجب است و هیچ چیز جای آن را نمی‌گیرد... بنابراین نظر شیعه درباره تکبیر گفتن بعد از سلام نماز به هیچ وجه برگرفته از خلفا نیست و طبق مبانی صحیح مذهب شیعه است. ۵ - پانویس۶ - منبعموسسه ولیعصر، برگرفته از مقاله «آیا سه بار «الله اکبر» گفتن بعد از سلام نماز، شیوه نماز خلفاء بوده است؟» |